Giữa bối cảnh cạnh tranh toàn cầu về quyền lợi hàng hải ngày càng gay gắt, radar giám sát ven biển đã trở thành công cụ quan trọng trong việc bảo vệ chủ quyền và an ninh quốc gia trên biển. Từ các cuộc tập trận quân sự đa quốc gia thường xuyên của Philippines ở Biển Đông cho đến việc Nhật Bản đẩy nhanh hiện đại hóa lực lượng an ninh hàng hải, tất cả đều cho thấy mức độ phức tạp và khẩn cấp của môi trường an ninh hàng hải hiện nay. Là một quốc gia biển lớn, Trung Quốc đang tích cực xây dựng hệ thống phòng thủ ven biển đa chiều, hoạt động trong mọi điều kiện thời tiết, trong đó radar giám sát ven biển đóng vai trò là “đôi mắt và đôi tai” không thể thiếu.
Những Đột phá Công nghệ Chủ chốt trong Radar Giám sát Ven Biển
Sau hàng thập kỷ phát triển, hệ thống radar giám sát ven biển của Trung Quốc đã đạt được khả năng bao phủ toàn diện, phản ứng chính xác và phối hợp thông minh, với nhiều công nghệ chủ đạo đã đạt hoặc vượt tiêu chuẩn tiên tiến quốc tế.
Radar Sóng Bề mặt Tần số Cao
Tận dụng hiện tượng nhiễu xạ của sóng điện từ dọc theo mặt biển, radar sóng bề mặt tần số cao cho phép phát hiện vượt đường chân trời trong phạm vi 300–400 km. Hệ thống này đã được triển khai rộng rãi tại các tỉnh ven biển như Sơn Đông, Chiết Giang và Quảng Đông, thường xuyên theo dõi hoạt động của tàu thuyền trong vùng đặc quyền kinh tế của Trung Quốc.
Ví dụ, hệ thống radar sóng bề mặt tại đảo Bình Đàm (Phúc Kiến) có thể theo dõi chuyển động tàu trong eo biển Đài Loan theo thời gian thực. Vào tháng 6 năm 2025, hệ thống này đã phát hiện và khóa mục tiêu một tàu trinh sát của Philippines tắt tín hiệu AIS, cung cấp tọa độ chính xác giúp Lực lượng Cảnh sát biển Trung Quốc thực hiện chặn bắt thành công.
Radar Mảng Pha
Radar mảng pha sử dụng công nghệ anten mảng pha tiên tiến, cho phép quét chùm tia điện tử bằng cách điều khiển pha của các phần tử anten. Công nghệ này mang lại ưu điểm phản ứng cực nhanh và khả năng theo dõi nhiều mục tiêu đồng thời.
Khác với radar quét cơ học truyền thống, radar mảng pha sử dụng hàng nghìn đơn vị phát-thu độc lập để điều khiển chùm tia điện tử, nâng cao đáng kể hiệu suất phát hiện và khả năng chống gây nhiễu.
Dòng radar giám sát ven biển XW/SR237 do Lakeda Vũ Hán tự phát triển sử dụng hệ thống quét phương vị cho phép cấu hình linh hoạt phạm vi phát hiện từ 1,2 km đến 8 km tùy theo tình huống ứng dụng. Radar này vượt trội trong việc theo dõi ổn định các mục tiêu tốc độ cao như xuồng cao tốc và tàu “Da Fei”, với tần suất làm mới cao, được ứng dụng rộng rãi trong các khu vực trọng yếu như trạm biến áp, trung tâm giam giữ, đường ống dẫn dầu, sân bay và tuyến đường sắt.
Radar mảng pha băng S do CETC phát triển có thể theo dõi đồng thời 150 mục tiêu, từ tên lửa chống hạm tốc độ Mach 3 đến tàu cá di chuyển 5 hải lý/giờ. Trong cuộc diễn tập chung Biển Đông năm 2025, radar này đã khóa mục tiêu tàu sân bay USS Roosevelt đồng thời theo dõi 12 tàu hộ tống và 24 máy bay trên tàu, với tốc độ làm mới mục tiêu chỉ 0,1 giây mỗi chu kỳ, nâng cao đáng kể khả năng phản ứng chiến thuật của hạm đội Trung Quốc.
Radar mảng pha được trang bị công nghệ tạo chùm thích ứng có thể nhận dạng và phản ứng động với hơn 200 kiểu nhiễu khác nhau trong vòng 0,05 giây. Năm 2024, khi tàu tuần tra Philippines cố gây nhiễu hệ thống giám sát của Trung Quốc bằng thiết bị điện tử Israel gần bãi Hoàng Nham, radar mảng pha đặt bờ của Trung Quốc vẫn duy trì theo dõi ổn định nhờ kỹ thuật triệt tiêu thùy phụ. Dữ liệu phổ điện từ ghi lại cũng được sử dụng làm bằng chứng trong các cuộc trao đổi ngoại giao sau đó.
Xu hướng Phát triển Tương lai
Trước các mối đe dọa an ninh hàng hải ngày càng đa dạng, radar giám sát ven biển sẽ tiếp tục phát triển theo ba hướng chính:
Xây dựng Mạng lưới Giám sát Tích hợp “Trời–Không–Đất–Biển”: Tích hợp cảm biến vệ tinh, máy bay không người lái (UAV) và radar đặt bờ để đạt nhận thức đa chiều. Ví dụ, sự phối hợp giữa vệ tinh Gaofen-3 và radar đặt bờ giúp cập nhật tình huống hàng hải theo thời gian thực, cung cấp dữ liệu toàn diện cho ra quyết định.
Thúc đẩy Ứng dụng Kỹ thuật của Các Công nghệ Tiên tiến: Đẩy nhanh việc ứng dụng thực tế của các công nghệ như radar lượng tử và radar terahertz, nhằm khắc phục hạn chế trong phát hiện mục tiêu tàng hình và môi trường điện từ phức tạp.
Tăng cường Hợp tác Quốc tế và Chia sẻ Dữ liệu: Thiết lập cơ chế chia sẻ dữ liệu radar và phối hợp thực thi pháp luật để đối phó các tội phạm xuyên biên giới. Ví dụ, việc trao đổi thông tin radar đã trở thành quy trình thường xuyên trong các cuộc tuần tra chung giữa Trung Quốc và các nước ASEAN ở Biển Đông.
Kết luận
Từ giám sát thông minh tuyến đường thủy Trường Giang đến bảo vệ chủ quyền tiền tuyến ở Biển Đông, radar giám sát ven biển đang định hình lại quản trị đại dương thông qua đổi mới công nghệ. Sự chuyển đổi từ “phòng thủ điểm” sang “vận hành hệ thống” không chỉ thể hiện tiến bộ kỹ thuật mà còn là bước đi chiến lược nhằm bảo vệ quyền lợi hàng hải quốc gia, hướng tới tầm nhìn “Cộng đồng Hàng hải Chung Vận mệnh”. Với sự tích hợp sâu giữa trí tuệ nhân tạo và điện toán lượng tử, radar giám sát ven biển sẽ dần phát triển thành “bộ não siêu cấp” của an ninh hàng hải, tiếp tục lập nên những cột mốc mới trong sứ mệnh bảo vệ vùng biển xanh của Trung Quốc.